ผู้หญิงน้ำหนักเกินระวังเสี่ยงถุงน้ำรังไข่หลายใบ (PCOS)

การมีน้ำหนักเกินเกณฑ์ไม่ใช่เรื่องดี โดยเฉพาะคุณผู้หญิงที่หากตกอยู่ในภาวะอ้วนอาจส่งผลให้มีรอบเดือนผิดปกติ  การสร้างฮอร์โมนเพศผิดปกติ นำไปสู่ภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ (Polycystic Ovary Syndrome-PCOS) ซึ่งมักพบในวัยเจริญพันธุ์อายุประมาณ 25 – 35 ปี หากไม่รีบรักษาอาจทำให้มีบุตรยาก เสี่ยงต่อการมีเยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติและมะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูกได้ในอนาคต

 

รู้จักภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ (PCOS)

ภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ (Polycystic Ovary Syndrome: PCOS) เป็นความผิดปกติของระบบต่อมไร้ท่อหรือฮอร์โมนในร่างกาย โดยจะพบซีสต์หรือถุงน้ำหลายใบในรังไข่ เมื่อซีสต์หรือถุงน้ำเข้าไปเบียดรังไข่ส่งผลให้การทำงานของรังไข่ผิดปกติ ซึ่งสาเหตุของการเกิดภาวะนี้ยังไม่แน่ชัด อาจเกิดจากกรรมพันธุ์หรือความผิดปกติของหลายระบบในร่างกาย อาทิ ต่อมใต้สมอง รังไข่ ต่อมหมวกไต ฯลฯ

 

ความอ้วนกับ PCOS ในผู้หญิง

ความอ้วนมีส่วนทำให้ร่างกายผลิตฮอร์โมนเอสโตรเจนผิดปกติ โดยเฉพาะการอ้วนลงพุง เนื่องจากฮอร์โมนเอสโตรเจนผลิตจากไขมัน เมื่อไขมันมากเกินไป การสร้างฮอร์โมนเอสโตรเจนที่ควบคุมการตกไข่ในเพศหญิงอาจเกิดความผิดปกติ ส่งผลให้ไม่มีการตกไข่ ประจำเดือนมาน้อยแบบกะปริบกะปรอย ประจำเดือนขาดหายไป ทำให้มีบุตรยาก

 

อาการต้องสังเกต

หากมีความผิดปกติดังต่อไปนี้ควรมาพบแพทย์โดยเร็ว

• ประจำเดือนเว้นช่วงนาน มาห่างกันมากกว่า 35 วัน หรือมาไม่เกิน 6 – 8 ครั้งต่อปี
• รอบประจำเดือนขาด มาไม่ติดต่อกันนานเกิน 3 รอบในผู้หญิงที่ปกติประจำเดือนมาสม่ำเสมอ หรือมาไม่ติดต่อกัน 6 เดือนในผู้หญิงที่ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอ แสดงถึงภาวะไม่ตกไข่เรื้อรัง
• ประจำเดือนมากะปริบกะปรอย มามากเกินไป มานานเกินไป อาจเยื่อบุโพรงมดลูกหนาผิดปกติ
• ภาวะแอนโดรเจน (Androgen) เกิน คือ ฮอร์โมนเพศชายที่มีอยู่ในร่างกายทั้งของผู้ชายและผู้หญิง เมื่อผู้หญิงมีมากเกินไป ทำให้เกิดภาวะขนดก สิวขึ้นมากกว่าปกติ ผิวมัน ศีรษะล้าน
• อ้วน น้ำหนักเกินมาก ทำให้ดื้อต่อน้ำตาลอินซูลิน เพิ่มอาการของภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ (PCOS)

 

ความรุนแรงของ PCOS

หากมีภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ (PCOS) แล้วไม่รีบรักษาอาจส่งผลให้

• มีบุตรยาก เนื่องจากภาวะไม่ตกไข่เรื้อรัง และหากตั้งครรภ์มีโอกาสแท้งบุตรในช่วง 3 เดือนแรก  เบาหวานขณะตั้งครรภ์ ครรภ์เป็นพิษ ทารกเติบโตช้าขณะอยู่ในครรภ์
• เพิ่มความเสี่ยงการหนาตัวของเยื่อบุโพรงมดลูก มะเร็งเยื่อบุโพรงมดลูก มะเร็งเต้านม

 

ตรวจวินิจฉัย

• ซักประวัติ ได้แก่ ประวัติครอบครัว โรคประจำตัว การมีประจำเดือน การใช้ยาคุมกำเนิดและยาฮอร์โมน
• ตรวจร่างกายทุกระบบ ได้แก่ วัดความดันโลหิต ส่วนสูง น้ำหนัก ตรวจภาวะแอนโดรเจนเกิน ฯลฯ
• คำนวณค่าดัชนีมวลกายเพื่อดูภาวะโรคอ้วน
• ตรวจภายในโดยการอัลตราซาวนด์อุ้งเชิงกราน

การรักษา

• ลดความอ้วน ควบคุมน้ำหนัก ควบคุมอาหาร เมื่อลดน้ำหนักได้ในเกณฑ์ปกติ การทำงานของฮอร์โมนในร่างกายจะกลับมาใกล้เคียงปกติ ประจำเดือนมาสม่ำเสมอ
• ทานยาตามคำสั่งแพทย์อย่างเคร่งครัด โดยผู้ที่ไม่ต้องการมีบุตรแพทย์อาจให้ทานยาฮอร์โมนช่วยให้ประจำเดือนมาสม่ำเสมอ ส่วนผู้ที่ต้องการมีบุตร แพทย์จะรักษาด้วยยากระตุ้นการตกไข่ หากไม่ได้ผลอาจต้องเข้ารับการผ่าตัดเพื่อกระตุ้นการตกไข่และการตั้งครรภ์
• ป้องกันภาวะแทรกซ้อนในระยะยาว ได้แก่ รักษาดื้ออินซูลิน ลดความเสี่ยงการเกิดโรคเบาหวาน โรคหัวใจและหลอดเลือด รักษาและป้องกันเยื่อบุโพรงมดลูกหนาตัว ฯลฯ

 

ผู้หญิงป้องกัน PCOS

• ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม
• รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ครบ 5 หมู่ เน้นผักผลไม้ เลี่ยงแป้งและอาหารไขมันสูง
• ออกกำลังกายให้สม่ำเสมอ
• ไม่เครียด ทำจิตใจให้แจ่มใส เพราะความเครียดทำให้ฮอร์โมนผิดปกติ

 

ภาวะถุงน้ำรังไข่หลายใบ (PCOS) มักพบในผู้หญิงที่มีน้ำหนักเกิน เพราะฉะนั้นควรใส่ใจควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ แต่หากน้ำหนักเกินจนเป็นโรคอ้วนและไม่สามารถลดน้ำหนักได้ด้วยตัวเอง ควรปรึกษาแพทย์เพื่อลดน้ำหนักอย่างเหมาะสม ซึ่งปัจจุบันมีทั้งการทานยาและผ่าตัดกระเพาะอาหารเพื่อรักษาโรคอ้วน