วิตามินบี 12 กับผู้สูงอายุ
วิตามินบี 12 เป็นวิตามินชนิดหนึ่งที่ละลายได้ในน้ำ ส่วนใหญ่แล้วจะพบในอาหารจำพวกเนื้อ ปลา ไข่ นม ตับ เป็นต้น วิตามินชนิดนี้นับเป็นวิตามินที่มีประโยชน์ในแง่ของการเสริมสร้างการเจริญเติบโตและการทำงานของระบบประสาทและการส่งเสริมการสร้างเม็ดเลือด
ในผู้สูงอายุมักพบการขาดวิตามินชนิดนี้ได้อยู่บ่อย ๆ ด้วยสาเหตุต่าง ๆ มากมาย ทำให้บางครั้งอาจเกิดอาการแสดงของการขาดวิตามินชนิดนี้ได้ ซึ่งสามารถตรวจพบได้เรื่อย ๆ จากการตรวจเช็กร่างกาย เช่น มีอาการชาตามปลายมือปลายเท้า ประสาทการรับรู้เรื่องของข้อต่อและการเคลื่อนไหวลดลง อ่อนแรง หลงลืมบ่อย ๆ ความดันโลหิตตกในท่ายืน ซีด และลักษณะเม็ดเลือดแดงใหญ่กว่าปกติ ในบางรายถ้าโรคดำเนินรุนแรงมาก ๆ อาจพบทั้งเม็ดเลือดแดง เม็ดเลือดขาว และเกล็ดเลือดต่ำกว่าค่าปกติทั้งหมดเลยได้ ซึ่งในผู้สูงอายุหากปล่อยให้โรคขาดวิตามินบี 12 เป็นนานเข้าจะทำให้มีอาการแสดงที่รุนแรงกว่าปกติและการฟื้นตัวจากโรคช้ากว่าคนหนุ่มสาวด้วย
สิ่งที่น่าสนใจ คือ ผู้สูงอายุแม้ไม่มีอาการใด ๆ ผิดปกติก็อาจตรวจพบปริมาณวิตามินบี 12 ที่ต่ำในเลือดได้ และในขณะเดียวกันหากมีระดับวิตามินบี 12 ต่ำกว่าปกติและมีอาการแสดงทางระบบเลือดเด่น อาการทางระบบประสาทอาจตรวจพบได้ยาก ในทางกลับกันหากอาการทางระบบประสาทเด่น อาการแสดงทางระบบเลือดอาจตรวจไม่พบก็ได้ และเนื่องจากในทางปฏิบัติแล้วผู้สูงอายุที่ไม่มีอาการแสดงทางระบบเลือดอาจมาพบแพทย์ด้วยอาการนำทางระบบประสาทหลาย ๆ อย่างรวม ๆ กัน ซึ่งค่อนข้างซับซ้อนในการวินิจฉัย ดังนั้นการตรวจหาระดับวิตามินบี 12 ในผู้สูงอายุจึงเป็นสิ่งที่ควรทำในการตรวจประจำปีทุกปี และหากพบระดับวิตามินในเลือดที่ต่ำกว่าค่าปกติก็ควรได้รับการรักษาอย่างถูกต้อง
ทำไมผู้สูงอายุจึงขาดวิตามินบี 12
การขาดวิตามินบี 12 ในผู้สูงอายุนั้นมีหลากหลายสาเหตุ ได้แก่
- กระเพาะอาหารอักเสบและเซลล์ผนังกระเพาะอาหารฝ่อ (Atrophic Gastritis and Hypochlorhydria) ทำให้การสร้างกรดในกระเพาะอาหารลดลง ทำให้การดูดซึมวิตามินบี 12 ลดลงไปด้วย
- การใช้ยาลดกรดในกระเพาะอาหารอย่างพร่ำเพรื่อเป็นเวลานาน โดยไม่มีข้อบ่งชี้ที่เหมาะสม (Histamine-2 Blocker, Proton Pump Inhibitor) ทำให้การสร้างกรดในกระเพาะอาหารลดลง ดูดซึมวิตามินบี 12 ได้ลดลง
- การผ่าตัดกระเพาะอาหารหรือลำไส้
- โรคของลำไส้เล็ก เช่น Crohn Disease, Sprue, Malabsorption Syndrome
- การติดเชื้อ Pylori ในกระเพาะอาหาร
- การทำงานของตับอ่อนผิดปกติ (Pancreatic Insufficiency)
- การติดเชื้อพยาธิในลำไส้เล็ก (Fish Tapeworm)
- คนที่รับประทานมังสวิรัติมานาน
- โรคเอดส์หรือผลข้างเคียงจากการใช้ยาต้านไวรัสเอชไอวี
- โรคซีดจากการที่มีการสร้างภูมิคุ้มกันต่อต้านตัวเอง
- การใช้ยาเบาหวานบางชนิด เช่น Metformin
รักษาภาวะการขาดวิตามินบี 12
การรักษาภาวะการขาดวิตามินบี 12 มีทั้งการใช้ยาวิตามินบี 12 แบบฉีดเข้ากล้ามเนื้อและแบบรับประทาน โดยขนาด ระยะเวลาในการรักษา และวิธีการบริหารยานั้นขึ้นอยู่กับความรุนแรง และสาเหตุของการขาดวิตามินบี 12
นอกจากการวินิจฉัยและรักษาภาวะการขาดวิตามินบี 12 การหาสาเหตุของโรคนับเป็นสิ่งสำคัญที่ไม่ควรมองข้าม เนื่องจากหากสาเหตุยังไม่ถูกแก้ไขมภาวะดังกล่าวอาจเกิดซ้ำอีกได้ จากสาเหตุข้างต้นจะสังเกตได้ว่า สาเหตุอันดับแรก ๆ มักเกิดจากความเสื่อมทางสรีรวิทยาของผู้สูงอายุและการใช้ยาอย่างไม่สมเหตุสมผล ซึ่งในทางปฏิบัติเรามักพบได้บ่อยว่าหลายครั้งผู้ป่วยรับประทานยามากจนเกินความจำเป็นโดยไม่คำนึงถึงผลเสียที่จะเกิดตามมา จึงควรมาตรวจเช็กร่างกายเป็นประจำทุกปี พร้อมนำยาที่ใช้ทุกชนิดมาให้แพทย์ตรวจด้วยเพื่อปรับชนิดและปริมาณยาให้เหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละคน โดยทำให้เกิดผลข้างเคียงน้อยที่สุด
