ပန်ကရိယသည် အစာချေဖျက်ရန်နှင့် သွေးတွင်းသကြားဓာတ်ပမာဏကို ထိန်းချုပ်ရန်အတွက် အရေးကြီးသောအင်္ဂါတစ်ခုဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ပန်ကရိယနှင့်ပတ်သက်သော ရောဂါအမျိုးမျိုးကို လျစ်လျူမရှုသင့်ပါ။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် တစ်ခါတစ်ရံတွင် ရောဂါလက္ခဏာများ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မပေါ်နိုင်ပေ။ မသိခင်မှာ ပြင်းထန်ပြီး ကုသရခက်ပါတယ်။ ထို့ကြောင့် တတ်နိုင်သမျှ ဆရာဝန်နှင့် အမြန်ဆုံးပြသနိုင်စေရန် သတိပြုသင့်ပြီး ပုံမှန်စစ်ဆေးသင့်သည်။
ပန်ကရိယ၏အရေးပါမှု
ပန်ကရိယသည် ဤအင်္ဂါနှစ်ခုသည် အလွန်ကွာခြားပြီး ဝမ်းဗိုက်အတွင်း နေရာကွဲပြားသော်လည်း အသည်းနှင့် မကြာခဏ နားလည်မှုလွဲကာ ရှုပ်ထွေးလေ့ရှိသော အင်္ဂါတစ်ခုဖြစ်သည် ။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ရောဂါဖြစ်ပွားသောအခါတွင် အချို့သောလက္ခဏာများသည် အလားတူဖြစ်နိုင်သည်။
ပန်ကရိယသည် ဝမ်းဗိုက်အတွင်းရှိ အင်္ဂါတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဝမ်းဗိုက်အပေါ်ပိုင်းဧရိယာတွင် တည်ရှိသည်။ ညာဘက်မှ ဘယ်သို့ အလျားလိုက် ထားရှိပါ။ ၎င်း၏တည်နေရာသည် အခြားအင်္ဂါများနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက အနောက်ဘက်သို့ အနည်းငယ်သာရှိပြီး အရေးကြီးသောအင်္ဂါများစွာနှင့် နီးကပ်သည်။
ပန်ကရိယလုပ်ဆောင်ချက်
ပန်ကရိယတွင် အရေးကြီးသော လုပ်ငန်းဆောင်တာများ ပါဝင်သည် ။
- အစာချေဖျက်ရာတွင် အထောက်အကူ ဖြစ်စေသော အင်ဇိုင်းအမျိုးအစားများစွာကို ထုတ်လုပ်ပေးသည် ။ ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်၊ အဆီနှင့် ပရိုတင်းများ၊ amylase နှင့် lipase ကဲ့သို့သော အရေးကြီး အင်ဇိုင်းများ ပါဝင်သည်။
- အရေးကြီးသော ဟော်မုန်း များစွာကို ထုတ်လုပ်ပေးသည်။ အထူးသဖြင့် အင်ဆူလင်နှင့် ဂလူဂွန်ကဲ့သို့သော သွေးတွင်းသကြားဓာတ်ပမာဏကို ထိန်းညှိပေးသည့် ဟော်မုန်းများ။
ထို့ကြောင့် ပန်ကရိယ၏ လုပ်ငန်းဆောင်တာများ ပျက်ပြားစေသော ရောဂါတစ်ခု ဖြစ်ပွားပါက ခန္ဓာကိုယ်သည် အစာချေဖျက်နိုင်မှုနှင့် သကြားဓာတ်ကို ကောင်းစွာ ထိန်းချုပ်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။
ပန်ကရိယ၏ရောဂါများ
ပန်ကရိယသည် အခြားသော အင်္ဂါများကဲ့သို့ပင် ရောဂါများစွာကို ခံရနိုင်သည်။ ဤတွင် ကျွန်ုပ်တို့သည် ပန်ကရိယရောင်ခြင်းနှင့် ပန်ကရိယကင်ဆာအပါအဝင် အဖြစ်အများဆုံးရောဂါအချို့အကြောင်း ဆွေးနွေးပါမည်။
1) ပြင်းထန်သောပန်ကရိယရောင်ခြင်း။
Acute Pancreatitis သည် ပြင်းထန်သော သရက်ရွက်ရောင်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ရောဂါဖြစ်သည်။ ရောင်ရမ်းမှု၏ပြင်းထန်မှုသည် အပျော့စားမှ အလွန်ပြင်းထန်နိုင်သည်။ လူနာ၏ရောဂါလက္ခဏာများကိုထိခိုက်စေသည်။
အကြောင်းရင်းများ : Acute pancreatitis သည် အဓိက အကြောင်းရင်း ၂ ခုကြောင့် ဖြစ်တတ်သည် ။ အရက်သောက်ခြင်း။ ရောဂါဖြစ်နိုင်ချေသည် ဆေးပမာဏနှင့် သောက်သည့်ကြာချိန်တို့နှင့် ဆက်စပ်နေသည်။ ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းသည် အရက်ကြောင့်ဖြစ်သော ပန်ကရိယရောင်ခြင်း ဖြစ်နိုင်ခြေကို တိုးစေသည်။ နောက်တချက်ကတော့ သည်းခြေအိတ်ထဲမှာ သည်းခြေကျောက်တည်ခြင်းရဲ့ နောက်ဆက်တွဲပြဿနာတစ်ခုပါ။ လူနာသည် ယခင်က သည်းခြေအိတ်တွင် သည်းခြေကျောက်တည်ခြင်း၏ လက္ခဏာများကို မသိရှိခြင်း သို့မဟုတ် မသိရှိခဲ့ခြင်းတို့ ဖြစ်နိုင်သည်။
လက္ခဏာများ : ပန်ကရိယရောင်ခြင်း၏ အဓိက လက္ခဏာမှာ ဝမ်းဗိုက်အောင့်ခြင်းဖြစ်ပြီး များသောအားဖြင့် ဝမ်းဗိုက်အပေါ်ပိုင်း၌ ဖြစ်တတ်သည်။ အမည်ရ epigastric ဒေသနှင့် ညာဘက်နံရိုးအောက်တွင်။ နာကျင်မှုသည် နောက်ကျောမှတဆင့် ပျံ့နှံ့သွားနိုင်သည်။ လူနာသည် သက်တောင့်သက်သာရှိသော အနေအထားကို ရှာမတွေ့ပါ။ အစပိုင်းတွင် များသောအားဖြင့် အဖျားမရှိပေ။ ဒါပေမယ့် ရောင်ရမ်းမှု ပိုပြင်းထန်လာတဲ့အခါ အဖျားတက်နိုင်ပါတယ်။ အချို့လူများတွင် အသားဝါခြင်း၊ မျက်လုံးဝါခြင်း သို့မဟုတ် အသားဝါခြင်းတို့လည်း ဖြစ်နိုင်ပါသည်။
ပြင်းထန်မှု : လူနာများသည် ရောင်ရမ်းမှု၏ ပြင်းထန်မှုအရ ရောဂါလက္ခဏာများ ခံစားရလိမ့်မည်။ ပန်ကရိယအပျော့စား အချို့လူနာများသည် ဝမ်းဗိုက်အပျော့စားသာဖြစ်ပြီး ၁ ရက်မှ ၃ ရက်အတွင်း သက်သာလာကာ ပြင်းထန်သောပန်ကရိယ ဝေဒနာရှင်များသည် ပြင်းထန်ဝမ်းဗိုက်နာပြီး ကိုယ်တွင်းကလီစာများ ရောင်ရမ်းလာနိုင်သည်။အခြားအရာများ (Systemic Inflammatory Response) ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့ ရောင်ရမ်းလာပါက၊ ပြင်းထန်ပါက ပန်ကရိယ၏ gangrene (Necrotizing Pancreatitis) ကိုဖြစ်စေနိုင်ပြီး လူနာကို သေဆုံးစေနိုင်သည်။
2) နာတာရှည်ပန်ကရိယရောင်ခြင်း။
နာတာရှည် ပန်ကရိယရောင်ခြင်း သည် အချိန်ကြာမြင့်စွာ ပန်ကရိယရောင်ခြင်းဖြစ်ပေါ်ပြီး ပန်ကရိယကို ပြောင်းလဲသွားစေသည့် ရောဂါတစ်ခုဖြစ်သည်။ ပန်ကရိယတွင် fibrosis ရှိသည်။ ကယ်လ်စီယမ်သည် ပန်ကရိယတွင် ဖြစ်ပေါ်သည်။ ပြီးတော့ ပန်ကရိယပြွန်ထဲမှာလည်း ကျောက်တွေကို တွေ့နိုင်တယ်။
အကြောင်းရင်း – ယနေ့ခေတ် နာတာရှည် ပန်ကရိယရောင်ခြင်း၏ အဓိကအကြောင်းရင်းများမှာ- အရက်ကို အချိန်အတော်ကြာအောင် သောက်ပါ။ သို့သော် အရက်မသောက်ဖူးသော လူနာအနည်းငယ်ကို တွေ့ရနိုင်သည်။ ၎င်းသည် လူနာ၏ မျိုးရိုးဗီဇတွင် မူမမှန်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်နိုင်ပါသည်။
ရောဂါလက္ခဏာများ : နာတာရှည်ပန်ကရိယရောင်ခြင်းသည် ကျယ်ပြန့်သောလက္ခဏာများနှင့် နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများရှိသည်။ အချို့သောအခြေအနေများသည် မကုသဘဲထားလျှင် အသက်အန္တရာယ်ရှိနိုင်သည်။ အဓိက လက္ခဏာတွေကတော့ ဝမ်းဗိုက်အပေါ်ပိုင်း နာတာရှည် နာကျင်ခြင်း။ တခါတရံတွင် ပြင်းထန်သော ဝမ်းဗိုက်နာခြင်း ရုတ်တရက် ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်။ ဝမ်းဗိုက်နာခြင်းသည် လူနာများ၏ ဘဝအရည်အသွေးကို ထိခိုက်စေသည့် အရေးကြီးသော လက္ခဏာဖြစ်သည်။ အကြိမ်များစွာ အလုပ်မလုပ်နိုင်ပါ။
ပြင်းထန်မှု : နာတာရှည် ပန်ကရိယရောင်ခြင်းသည် ပန်ကရိယလုပ်ငန်းဆောင်တာ ဆုံးရှုံးခြင်းကဲ့သို့သော အခြားသော နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများကို ဖြစ်စေနိုင်သည်။ ၎င်းသည် အစာမကြေခြင်း သို့မဟုတ် သကြားပမာဏကို ထိန်းချုပ်ရန်ခက်ခဲစေသည်။ ပန်ကရိယသည် ရောင်ရမ်းပြီး fibrosis ဖြစ်စေပါက၊ ၎င်းသည် distal သည်းခြေပြွန်ကို ဖိအားဖြစ်စေနိုင်သည်။ အသားဝါခြင်း၊ မျက်လုံးဝါခြင်းတို့ကို ဖြစ်စေသည်။ သို့မဟုတ် fascia သည် duodenum ကိုကျဉ်းစေနိုင်သည်။ အူလမ်းကြောင်းပိတ်ဆို့ခြင်းကိုဖြစ်စေသည်။ လူနာသည် မစားနိုင်တော့ခြင်း စသည်တို့အပြင် နာတာရှည် ပန်ကရိယရောင်သော လူနာများသည်လည်း ပန်ကရိယကင်ဆာ ဖြစ်နိုင်ချေရှိသည်။
3) Proximal ပန်ကရိယကင်ဆာ
Pancreatic Cancer (CA Head of Pancreas) ပန်ကရိယ၏အစသည် ပန်ကရိယ၏အခြားအစိတ်အပိုင်းများနှင့်ယှဉ်လျှင် ကင်ဆာအတွက် ပို၍အဖြစ်များသောနေရာဖြစ်သည်။လက်ရှိတွင် အကြောင်းရင်းကို ရှင်းလင်းစွာမသိရသေးပါ။ သို့သော် အချို့သောအခြေအနေများသည် ဆေးလိပ်သောက်ခြင်းနှင့် နာတာရှည်ပန်ကရိယရောင်ခြင်းကဲ့သို့သော ကင်ဆာဖြစ်စေနိုင်သော အကြောင်းရင်းများဖြစ်ကြောင်း တွေ့ရှိထားသည်။ ပန်ကရိယပြွန်အကျိတ်အချို့ (IPMN)၊
အကြောင်းရင်း – ပန်ကရိယကင်ဆာသည် အစောပိုင်းအဆင့်တွင် ရောဂါရှာဖွေရန်ခက်ခဲသောရောဂါဖြစ်သည်။ လောလောဆယ်တွင် ရောဂါ၏အစောပိုင်းအဆင့်တွင် ရှင်းရှင်းလင်းလင်းသိရှိရန် နည်းလမ်းမရှိသေးပါ။ သွေးစစ်ခြင်း သို့မဟုတ် ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်းရှိမရှိ စစ်ဆေးခြင်း။ ရောဂါလက္ခဏာပြတဲ့လူနာအများစုဟာ အဆင့်မြင့်တဲ့အဆင့်မှာရှိနေပါပြီ။
ရောဂါလက္ခဏာများ : ကင်ဆာရောဂါကြောင့် သည်းခြေပြွန်ပိတ်ဆို့သွားခြင်းကြောင့် အသားဝါခြင်းနှင့် မျက်လုံးအဝါရောင် လက္ခဏာများရှိသော လူနာအများစုသည် ဆရာဝန်ထံလာရောက်ကြသည်။ မျက်လုံးအရမ်းဝါခြင်းမရှိသော လူနာများတွင် ဆီးသည် ယခင်ကထက် ပိုမည်းလာသည်ကို သတိပြုမိနိုင်သည်။ တချို့လူတွေက အရင်က မဖြစ်ဖူးတဲ့ ဆီးချိုရောဂါကို ခံစားရနိုင်ပါတယ်။ သို့မဟုတ်၊ ဆီးချိုဝေဒနာရှင်များတွင်၊ ၎င်းတို့သည် ၎င်းတို့အား အမြဲထိန်းချုပ်နိုင်သော်လည်း ၎င်းတို့၏သကြားဓာတ်ပမာဏကို ထိန်းချုပ်ရန် ပို၍ခက်ခဲကြောင်း တွေ့ရှိနိုင်သည်။
ပြင်းထန်မှု – အကျိတ်သည် ကြီးလာပါက၊ ၎င်းသည် duodenal ပိတ်ဆို့ခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်သည်။ လူနာများသည် မောပန်းနွမ်းနယ်မှုနှင့် လျင်မြန်စွာ ကိုယ်အလေးချိန်ကျခြင်းတို့ကို ခံစားရနိုင်သည်။ ဝမ်းဗိုက်အပေါ်ပိုင်း သို့မဟုတ် ညာဘက်နံရိုးအောက်တွင် ဝမ်းဗိုက်နာခြင်းနှင့် နောက်ကျောရှိ အာရုံကြောများဆီသို့ ကင်ဆာပျံ့နှံ့သွားခြင်းကြောင့် ခါးနာခြင်း။ ကင်ဆာသည် ဝမ်းဗိုက်အတွင်း ပျံ့နှံ့သွားသော လူနာများတွင် ဖြစ်သည်။ လူနာများသည် ၎င်းတို့၏ ဝမ်းဗိုက်ထဲတွင် အရည်များ အများအပြားထွက်ခြင်းကြောင့် ဝမ်းသွားခြင်းကို ခံစားရနိုင်သည်။
4) Distal pancreatic ကင်ဆာ
Distal pancreatic cancer (CA Tail of Pancreas) ရောဂါလက္ခဏာများသည် အစောပိုင်းပန်ကရိယကင်ဆာနှင့် ဆင်တူသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် distal pancreas သည် ဝမ်းဗိုက်၏ ဘယ်ဘက်ခြမ်းသို့ တည်ရှိပြီး သည်းခြေပြွန်နှင့် မနီးကပ်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ လူနာများသည် ဘယ်ဘက်ဝမ်းဗိုက်အပေါ်ပိုင်း သို့မဟုတ် ဘယ်ဘက်နံရိုးအောက်တွင် ဝမ်းဗိုက်နာသဖြင့် ဆရာဝန်ထံ မကြာခဏ လာတတ်ပါသည်။ အသားဝါခြင်း သို့မဟုတ် မျက်လုံးဝါခြင်း၏ လက္ခဏာများ မတွေ့ရပါ။
ပန်ကရိယရောဂါ၏ရောဂါရှာဖွေရေး
ပန်ကရိယရောဂါကို ရှာဖွေတွေ့ရှိရန် မလွယ်ကူပါ။ သင့်လျော်သော ထပ်လောင်းသွေးစစ်ဆေးမှုများ သို့မဟုတ် အခြားအထူးစစ်ဆေးမှုများကို ရွေးချယ်ရန်အတွက် လူနာအချက်အလက်များကို စုဆောင်းရာတွင် ဆရာဝန်၏ကျွမ်းကျင်မှု လိုအပ်ပါသည်။ လူနာတစ်ဦးစီအတွက် ရောဂါရှာဖွေခြင်းနှင့် ကုသမှုအစီအစဥ်များဆီသို့ ဦးတည်သည်။
ပန်ကရိယကဲ့သို့သောရောဂါများအတွက်ရောဂါရှာဖွေရေးနည်းစနစ်
- amylase နှင့် lipase အပါအဝင် ပန်ကရိယအင်ဇိုင်းများကို စစ်ဆေးရန်အတွက် သွေးစစ်ဆေးမှုများ ။ ဆရာဝန်သည် စူးရှသောပန်ကရိယရောင်သည်ဟု သံသယရှိလျှင် အဆိုပါတန်ဖိုးများကို စစ်ဆေးရန်အတွက် သွေးစစ်ဆေးမှုကို ပေးပို့မည်ဖြစ်သည်။ ဤတန်ဖိုးများသည် အခြားသော အခြေအနေများကြောင့်လည်း မြင့်မားနိုင်ပြီး ရလဒ်များကို အနက်ပြန်ဆိုရန် ဆရာဝန်၏ ကျွမ်းကျင်မှု လိုအပ်ပါသည်။
- ပန်ကရိယကင်ဆာအတွက် အကျိတ်ထုတ်လုပ်သူ (Tumor Maker) အတွက် သွေးစစ်ဆေးမှု သည် CA19-9 တန်ဖိုးဖြစ်ပြီး ပန်ကရိယကင်ဆာရှိလူနာများတွင် မြင့်မားနိုင်ကြောင်း တွေ့ရှိနိုင်သည်။ သို့သော်၊ ဤတန်ဖိုးကို ပန်ကရိယကင်ဆာရောဂါရှာဖွေရန်အတွက် အကြံပြုထားခြင်းမရှိပါ။ အာရုံခံနိုင်စွမ်းနည်းပါးခြင်းနှင့် တိကျမှုတို့ကြောင့် ဆိုလိုသည်မှာ ဤတန်ဖိုးသည် ပုံမှန်ဖြစ်လျှင်ဖြစ်သည်။ လူနာတွင် ပန်ကရိယကင်ဆာမရှိဟု ညွှန်ပြခြင်းမရှိပါ။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင်၊ ပန်ကရိယကင်ဆာလူနာများ ဤသွေးတန်ဖိုးသည် ပုံမှန်အတိုင်းအတာအတွင်း ရှိနေနိုင်သည်။
- ကွန်ပြူတာဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်း (CT Pancreas) နှင့် သံလိုက်ပဲ့တင်ရိုက်ခတ်မှုပုံရိပ်ဖော်ခြင်း (MRI/MRCP) တို့သည် အစီအစဉ်ရေးဆွဲကုသမှုအတွက် အရေးကြီးသော စမ်းသပ်မှုနှစ်ခုလုံးဖြစ်သည်။ တွေ့ရှိရသောအဖုသည် ကင်ဆာဖြစ်နိုင်ချေ ရှိ၊ မရှိ သိနိုင်သည် ။ ကင်ဆာက တခြားနေရာတွေကို ပြန့်သွားသလား။ သွေးခဲသည် အရေးကြီးသော သွေးကြောများတွင် ကပ်နေပါသလား။
- Endoscopy နှင့် အာထရာဆောင်း (Endoscopic Ultrasound ) သည် ပန်ကရိယ၏ရောဂါများကို ရှာဖွေဖော်ထုတ်ရာတွင် အရေးကြီးသော စစ်ဆေးနည်းများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ဆရာဝန်သည် ရောဂါရှာဖွေမှုကို အတည်ပြုရန် အထောက်အကူဖြစ်စေရန် အသားစဥ်စစ်ဆေးနိုင်သောကြောင့်ဖြစ်သည်။
ပန်ကရိယ၏ရောဂါများကုသမှု
ပန်ကရိယရောဂါကို ကုသခြင်းသည် ရောဂါကိုယ်တိုင်ပေါ် မူတည်ပါသည်။ သရက်ရွက်ရောင်ရင်၊ အများစုကတော့ ခွဲစိတ်မှု မလိုအပ်ပါဘူး။ ဒါပေမယ့် အကျိတ် ဒါမှမဟုတ် ကင်ဆာဖြစ်ရင် ခွဲစိတ်တာက အဓိက ကုသမှုပါ။ ပန်ကရိယခွဲစိတ်မှုသည် အလွန်ရှုပ်ထွေးသော ခွဲစိတ်မှုဟု ယူဆပါသည်။ ဒါပေမယ့် ကျွမ်းကျင်တဲ့သူက လုပ်တယ်။ နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ အတော်လေးနည်းပါတယ်။ ထို့အပြင် ယနေ့ခေတ်တွင် ကင်ဆာအကျိတ်ကို လုံးလုံးလျားလျား ဖယ်ရှားနိုင်စေရန် အကျိတ်ကြီးထွားလာကာ သွေးကြောပေါ်တွင် ဖိထားသော သွေးကြောများကို ဖြတ်တောက်ခြင်းကဲ့သို့သော ရှုပ်ထွေးသော ခွဲစိတ်မှုများကို ပြုလုပ်နိုင်ပြီဖြစ်သည်။ သို့မဟုတ်၊ ပန်ကရိယခွဲစိတ်မှုကို သေးငယ်သော ခွဲစိတ်မှုဖြင့် endoscopy ဖြင့် ပြုလုပ်နိုင်သည်။ ဒါမှ လူနာတွေ နာကျင်မှု သက်သာပြီး မြန်မြန်ပြန်ကောင်းလာမှာပါ။
ပန်ကရိယရောဂါသည် သင်ထင်သလောက် မဝေးပါ။ ဒါကြောင့် ကျန်းမာရေးကို ဂရုစိုက်တဲ့အပြင် သန်မာစေတယ်။ နှစ်ဦးစလုံး အကျိုးရှိသော အစားအစာကို ရွေးချယ်စားပါ။ လေ့ကျင့်ခန်း မှန်မှန်လုပ်ပါ။ လုံလောက်စွာ အနားယူပါ။ သင့်ခန္ဓာကိုယ်မှာ ဖြစ်ပေါ်တတ်တဲ့ မူမမှန်မှုတွေကို သတိပြုမိသင့်ပါတယ်။ ပြီးတော့ နှစ်စဉ် ကျန်းမာရေး စစ်ဆေးမှုတွေ လုပ်တယ်။
