ဝမ်းပျက်၊ မဆင်းရဲပါစေနဲ့။
ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောရောဂါသည် ကျားမ မရွေး အသက်အရွယ်မရွေး ဖြစ်ပွားနိုင်သော အဖြစ်များသော ပြဿနာဖြစ်သည်။ အခြေခံ ကုသမှုကို ကိုယ်တိုင် လုပ်နိုင်ရင်တောင်မှ သတိထားပြီး မှန်ကန်တဲ့ နားလည်မှု ရှိသင့်ပါတယ်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ရောဂါလက္ခဏာများ ပြင်းထန်ပါက အသက်အန္တရာယ်မဖြစ်မီ ဆရာဝန်နှင့် ချက်ချင်းပြသသင့်သည်။ ဝမ်းပျက်ခြင်းဆိုတာဘာလဲ။ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှော (သို့) ဝမ်းလျှောခြင်းဆိုသည်မှာ ခန္ဓာကိုယ်တွင် ရေများ ဝမ်းသွားသည့် အခြေအနေတစ်ခုဖြစ်သည်။ ရေများပြီး အသားနှင့်ရောသော မစင်သည် ၂၄ နာရီအတွင်း တစ်နေ့လျှင် ၃ ကြိမ်ထက်ပို၍ သို့မဟုတ် ဝမ်းထဲတွင် သွေးပါနေသည်။ 24 နာရီအတွင်း သင့်ဝမ်းထဲတွင် တစ်ကြိမ်ထက်ပို၍ သွေးထွက်ပါသည်။ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောရောဂါ အမျိုးအစား ဘယ်လောက်ရှိလဲ။ ဝမ်းလျှောခြင်းကို ရောဂါလက္ခဏာများ၏ ကြာချိန်အလိုက် အမျိုးအစား ၃ မျိုး ခွဲခြားထားသည်။ 1) Acute Diarrhea သည် အဖြစ်များဆုံး လက္ခဏာများ သည် သက်သာလာပြီး သူ့အလိုလို ပျောက်မသွားမီ 1-3 ရက်ခန့် ကြာပါသည်။ 2) Persistent Diarrhea သည် ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် 2-4 ပတ်ခန့်ကြာတတ်ပြီး ရောဂါလက္ခဏာများကို စောင့်ကြည့်၍ ဆရာဝန်နှင့် ချက်ချင်းပြသသင့်သည်။ 3) နာတာရှည် ဝမ်းလျှောခြင်း- လက္ခဏာများသည် 4 ပတ် သို့မဟုတ် ထို့ထက်ပို၍ ဆက်လက်ရှိနေမည်ဖြစ်ပြီး သေချာစွာ စစ်ဆေးရန် ဆရာဝန်နှင့် ပြသသင့်ပါသည်။ ဝမ်းလျှောခြင်းရဲ့ အကြောင်းအရင်းတွေက ဘာတွေလဲ။ ဝမ်းပျက်ခြင်းသည် အူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ မူမမှန်မှုများကြောင့် ဖြစ်ပွားပြီး ကူးစက်ရောဂါနှင့် မကူးစက်နိုင်သော ဟူ၍ ခွဲခြားထားသည်။ ပြင်းထန်ဝမ်းလျှောရောဂါရှိသူများတွင် ဗိုင်းရပ်စ်၊ ဘက်တီးရီးယားနှင့် ကပ်ပါးပိုးများကဲ့သို့သော ရောဂါပိုးများကြောင့် ဖြစ်ပွားလေ့ရှိပြီး ဧရိယာတစ်ခုစီရှိ ကူးစက်ရောဂါဆိုင်ရာအချက်များကဲ့သို့သော အကြောင်းရင်းများစွာအပေါ် မူတည်ပါသည်။ မွေးရာပါရောဂါများ၊ ကိုယ်ခံစွမ်းအားကိုထိခိုက်စေသောဆေးဝါးအချို့သောက်ခြင်းစသည်ဖြင့်လူတစ်ဦးချင်းစီ၏ခန္ဓာကိုယ်နှင့်မကူးစက်နိုင်သောအုပ်စုများ၊ ဤသည်မှာ အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် ဖြစ်ပွားနိုင်သည်။ ၎င်းကို အူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ မူမမှန်မှုများမရှိဘဲ ဝမ်းလျှောခြင်း (Functional Diarrhea) နှင့် နာတာရှည်ရောင်ရမ်းခြင်းကဲ့သို့သော အူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ မူမမှန်မှုများကို ဆရာဝန်မှ ရှာဖွေတွေ့ရှိသည့် အမျိုးအစားဟူ၍ ပိုင်းခြားနိုင်ပါသည်။ သို့မဟုတ် အကျိတ်များတွေ့ရှိခြင်း စသည်တို့ကို အချိန်နှောင်းမသွားမီ ရောဂါလက္ခဏာများကို စစ်ဆေးရန် ဆရာဝန်နှင့် ပြသရန် အကြံပြုထားသည်။ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောရောဂါကို ဘယ်လိုဂရုစိုက်ရမလဲ။ ဝမ်းလျှောခြင်းအတွက် ကုသမှုနည်းလမ်းသည် ရေဓာတ်ခန်းခြောက်မှုပြင်းထန်မှုနှင့် လူနာ၏ အရင်းခံရောဂါအပေါ် အဓိကမူတည်သည်။ ၁) အပျော့စား ဝမ်းလျှောခြင်း။ ကိုယ်အလေးချိန် 5% ထက်နည်းပြီး ရေဓာတ်ခန်းခြောက်ခြင်း။ ပုံမှန်အတိုင်း စားနိုင်ပါသေးတယ်။ အပျော့စား ပိုးဝင်ခြင်း သို့မဟုတ် အစာအဆိပ်သင့်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်လေ့ရှိသည်။ ရောဂါလက္ခဏာများသည် များသောအားဖြင့် ၂-၃ ရက်ထက် ပိုမကြာတတ်ဘဲ အစပိုင်းတွင် မိမိဘာသာ ကုသနိုင်သည်။ ဝမ်းလျှောနေသူများအတွက် သတ္တုဆားများ (Oral Rehydration Salt - ORS) နှင့် အစာအိမ်နာခြင်းကို သက်သာစေသော ဆေးဝါးများကဲ့သို့သော ရောဂါလက္ခဏာများကို သက်သာစေရန် ဆေးဝါးများ သောက်သုံးခြင်းဖြင့်၊ ပျို့အန်ခြင်းနှင့် အော့အန်ခြင်း စသည်တို့ကို လျှော့ချရန် ဆေးဝါးများ ၊ ရောဂါလက္ခဏာများ ကောင်းမွန်လာသောအခါ ဆေးဝါးများကို ရပ်တန့်နိုင်သည်။ ဒါပေမယ့် ဝမ်းလျှောတဲ့အခါ လက္ခဏာတွေက မသက်သာပါဘူး။ သို့မဟုတ် 3 - 5 ရက်ထက်ပိုကြာသည်ဖြစ်စေအကြောင်းရင်းကိုပိုမိုသိရှိရန်ဆရာဝန်နှင့်ပြသရန်အကြံပြုထားသည်။ 2) အလယ်အလတ်ဝမ်းလျှောခြင်း၊ ကိုယ်အလေးချိန် 6 - 9% အလယ်အလတ်ရေဓာတ်ခန်းခြောက်ခြင်း။ လူနာက လွယ်လွယ်နဲ့ မစားနိုင်တော့ဘူး။ မူးဝေခြင်း၊ နှုတ်ခမ်းခြောက်ခြင်း၊ မူးဝေခြင်း၊ ဆီးသွားခြင်းစပြီး လျော့နည်းလာသော်လည်း ကျန်ရှိနေသေးသည်။ အရေးကြီးသော လက္ခဏာများကို စစ်ဆေးကြည့်သောအခါတွင် နှလုံးခုန်နှုန်းသည် တစ်မိနစ်လျှင် အကြိမ် ၁၀၀ ထက်ပို၍ ခုန်နေသော်လည်း သွေးပေါင်ချိန် ပုံမှန်ဖြစ်သည်။ ကနဦးတွင်၊ ဝမ်းပျက်နေသူများသည် နောက်ထပ်ပြင်းထန်သောရေဆုံးရှုံးမှုကိုကာကွယ်ရန် ခံတွင်းမှရေဓာတ်ဆား (ORS) ကို ချက်ချင်းသောက်ရန် အကြံပြုထားသည်။ ထို့နောက် သင့်ရောဂါလက္ခဏာများကို အကဲဖြတ်ရန် ဆရာဝန်ထံ လာပြီး ကုသမှုခံယူပါ။ 3) ပြင်းထန်ဝမ်းလျှောခြင်း။ ကိုယ်အလေးချိန် 10% နှင့်အထက် လျော့ကျသွားပါက လူနာသည် မူးမေ့လဲခြင်း၊ နှလုံးတုန်ခြင်း၊ မူးဝေခြင်း ဖြစ်နိုင်ပါသည်။ ဆီးလုံးဝမသွားခြင်း သို့မဟုတ် ဆီးအလွန်နည်းခြင်း။ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာစစ်ဆေးမှုတွင် နှလုံးခုန်နှုန်း 120 ကြိမ်ထက် ပိုမြန်ခြင်း သို့မဟုတ် 90/60 mm.Hg ထက်နည်းသော သွေးပေါင်ချိန် ကျဆင်းခြင်း သို့မဟုတ် လက္ခဏာများ အလွန်ပြင်းထန်ပါက အသက်ရှုမြန်ခြင်းကဲ့သို့ ပုံမှန်မဟုတ်သော အရေးကြီးသော လက္ခဏာများကို တွေ့ရှိနိုင်သည်။ သွေးပေါင်ကျခြင်း၊ အရေးပေါ်ဆေးကုသမှုခံယူရန် လိုအပ်ပါသည်။ ဝမ်းလျှောတာ ပြင်းထန်တဲ့အထိ မစောင့်ဖို့ အကြံပြုထားပါတယ်။ အလယ်အလတ်အဆင့်တွင် ရောဂါလက္ခဏာများ စတင်လာသောအခါတွင် ဆရာဝန်နှင့် ချက်ချင်းပြသသင့်သည်။ ဝမ်းလျှောတာက ဘာရောဂါရဲ့ လက္ခဏာလဲ။ ဝမ်းလျှောခြင်း၏ အကြောင်းအရင်းများစွာရှိသောကြောင့် နောက်ထပ်စစ်ဆေးရန် လိုအပ်သော သာမန်ရောဂါများ ဥပမာအချို့ကို ဖော်ပြပေးလိုက်ပါတယ်။ ● Irritable bowel syndrome သည် ပြင်းထန်သောရောဂါမဟုတ်ပါ။ “ဒါပေမယ့် နာတာရှည်” အဖြစ်များဆုံး လက္ခဏာမှာ ဝမ်းသွားသည့်အခါ ဗိုက်အောင့်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ဝမ်းသွားတဲ့အခါ ရောဂါလက္ခဏာတွေ သိသိသာသာ သက်သာလာပါလိမ့်မယ်။ ဒါပေမယ့် ဝမ်းချုပ်တာနဲ့ ဖောင်းတာတွေလည်း ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။ ဝမ်းလျှောခြင်း၊ ဝမ်းချုပ်ခြင်း၊ တလှည့်စီဝမ်းချုပ်ခြင်းနှင့် ဝမ်းလျှောခြင်း၊ အဖျားမရှိခြင်း၊ ချွဲတွင်သွေးမရှိခြင်း အပါအဝင် စိတ်တိုလွယ်သောအူသိမ်အူမရောဂါ၏ လက္ခဏာများစွာရှိပါသည်။ ပိုးဝင်သည့်ကာလများသည် များသောအားဖြင့် သူ့အလိုလို ပျောက်သွားတတ်သည်။ ဒါပေမယ့် လူနာမှာ 6 ပတ် ဒါမှမဟုတ် ဒီထက်ပိုကြာလာတဲ့ လက္ခဏာတွေရှိနေရင်၊ စိတ်တိုဒေါသထွက်လွယ်သော အူသိမ်အူမရောဂါရှိခြင်းဟု သံသယဖြစ်နိုင်သည်။ အကြောင်းရင်းအမှန်ကို ဆုံးဖြတ်ရန် ဆရာဝန်နှင့် ပြသရန် အကြံပြုထားသည်။ ရောဂါစစ်နေပြီဆိုလျှင် အဓိက ကုသမှုတွင် ကာဗိုဟိုက်ဒရိတ်ပါရှိသော FODMAP များကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်းကဲ့သို့သော ဆေးဝါးနှင့် အပြုအမူဆိုင်ရာ ပြောင်းလဲမှုများ ပါဝင်ပါသည်။ တစ်မျိုးတည်းနှင့် ကွဲပြားသော သကြားအမျိုးအစား အမျိုးမျိုးကို အစိတ်အပိုင်းများအဖြစ် ထည့်သွင်းထားသည်။ နို့၊ ဂျုံ၊ ပျားရည်၊ အခွံမာသီးအမျိုးမျိုး၊ ကြက်သွန်နီ၊ ကြက်သွန်ဖြူ၊ မှို အစရှိတဲ့ စိတ်တိုဒေါသထွက်လွယ်တဲ့ အူသိမ်အူမရောဂါဝေဒနာရှင်တွေအတွက် ရောဂါလက္ခဏာတွေကို ပိုဆိုးစေတဲ့အတွက် ရောဂါလက္ခဏာတွေကို လှုံ့ဆော်ပေးနိုင်တာကြောင့် စိတ်ဖိစီးမှုတွေ၊ ပိုဆိုးလာတယ်။ ● အူမကြီးကင်ဆာ- လူနာများသည် 4 ပတ်ထက်ပို၍ နာတာရှည်ဝမ်းလျှောခြင်းကဲ့သို့သော လက္ခဏာအမျိုးမျိုးရှိနိုင်သည်။ ချွဲတွင်သွေးပါနိုင်သည်။ ဝမ်းလျှောခြင်းနှင့် ဝမ်းလျှောခြင်း၏ လက္ခဏာများသည် လျင်မြန်စွာ ကိုယ်အလေးချိန်ကျလာနိုင်သည်။ ပုံမှန်မဟုတ်သောအစာစားချင်စိတ်ဆုံးရှုံး အချို့လူများတွင် အဆင့်နိမ့်အဖျားရှိ၍ တစ်ချိန်လုံး ဆက်ဖြစ်နေတတ်သည်။ လူနာများသည် မိသားစုရာဇဝင်ရှိခြင်း သို့မဟုတ် အူမကြီးကင်ဆာ ပထမအဆင့် ဆွေမျိုးရှိခြင်းကဲ့သို့သော ဤရောဂါဖြစ်ပွားရန် အရင်းခံအန္တရာယ်ရှိနိုင်သည်။ ဆေးလိပ်သောက်ပါ။ ဥပမာ- အသက် 50 နှင့်အထက်တွင် အမျှင်ဓာတ်နည်းသောအစားအစာများစားပါ သို့မဟုတ် ကင်ထားသောအစားအစာများကို မကြာခဏစားပါ။ ● Hyperthyroidism- သိုင်းရွိုက်ဟော်မုန်းများ ပုံမှန်မဟုတ်စွာ အလုပ်လုပ်စေရန် အူများကို လှုံ့ဆော်ပေးသောကြောင့် ဝမ်းလျှောခြင်း၊ ရေများသော ဝမ်းများနှင့် နာတာရှည် ဝမ်းများ မကြာခဏ ပေါက်တတ်ပါသည်။ ရင်တုန်ခြင်း၊ ပုံမှန်မဟုတ်သော ကိုယ်အလေးချိန်ကျခြင်း၊ ပူခြင်း သို့မဟုတ် အမျိုးသမီးများတွင် ဓမ္မတာမမှန်ခြင်း စသည်တို့ကဲ့သို့ hyperthyroidism ၏ အခြားလက္ခဏာများနှင့် တွဲတွေ့ရတတ်သည်။ ● အချို့သောပိုးသတ်ဆေးအမျိုးအစားများ။ ဝမ်းလျှောခြင်းတို့ကို ဖြစ်စေသည်။ ဆေးဝါး၏ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများ ကြောင့်ဖြစ်ရသည်။ ဒါမှမဟုတ် အူထဲမှာရှိတဲ့ ကောင်းတဲ့ဘက်တီးရီးယားတွေကို သတ်ပေးပြီး မကောင်းတဲ့ဘက်တီးရီးယားတွေကို ပွားများလွန်းတဲ့ ဆေးဝါးတွေကြောင့် ဖြစ်ရတာပါ။ ပဋိဇီဝဆေးများ သုံးစွဲပြီး နာတာရှည် ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှော ဖြစ်နေပါက သေချာစွာ စစ်ဆေးရန် ဆရာဝန်နှင့် ပြသသင့်ပါသည်။ ဝမ်းလျှောခြင်းကို ဘယ်လိုကာကွယ်မလဲ။ ဝမ်းလျှောခြင်းသည် အဓိကအားဖြင့် "ရောဂါလက္ခဏာ" ဖြစ်သောကြောင့် ကြိုတင်ကာကွယ်ရန် ခက်ခဲသည်။ ဒါပေမယ့် ကာကွယ်လို့ရတဲ့ အပိုင်းပေါ့။ ရောဂါပိုးကူးစက်မှုကြောင့် ပြင်းထန်ဝမ်းလျှောခြင်း။ သန့်ရှင်းပြီး ချက်ပြုတ်ထားသော အစားအစာများကို ပူပူနွေးနွေး ဇွန်းဖြင့် စားသုံးခြင်းဖြင့် ကာကွယ်နိုင်ပါသည်။ အစာမစားမီနှင့် အစာစားပြီးနောက် လက်ကိုမကြာခဏဆေးပါ။ ထို့အပြင် ကျွန်ုပ်တို့သည် ရောဂါ၏အကြောင်းရင်း သို့မဟုတ် ဖြစ်နိုင်ခြေအရ ကုသမှုပေးနိုင်ရန် သို့မဟုတ် ကာကွယ်ရန် သို့မဟုတ် အချို့သောအပြုအမူများကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲနိုင်စေရန်အတွက် အကြောင်းရင်းကို ရှာဖွေရမည်ဖြစ်သည်။ အရက်သောက်ခြင်း သို့မဟုတ် ဆေးလိပ်ဖြတ်ခြင်းကဲ့သို့သော ရောဂါဖြစ်နိုင်ခြေကို လျှော့ချရန် “အမူအကျင့်ကို ချိန်ညှိပါ” အူမကြီးကင်ဆာ စသည်တို့ဖြစ်နိုင်ခြေကို လျှော့ချရန်၊ ဝမ်းလျှောပါက ဆရာဝန်နှင့် ပြသရန် လိုအပ်ပါသလား။ ဝမ်းလျှောခြင်း၏ လက္ခဏာများ မပြင်းထန်ပါက လာမလည်ပါနှင့်၊ နာတာရှည် ဖြစ်နေခြင်း သို့မဟုတ် ပြင်းထန်သော ရောဂါဟု သံသယရှိသော အခြားလက္ခဏာများ ရှိနေပါသည်။ ကနဦး လက္ခဏာများ အရ ဦးစွာ ကုသနိုင်ပါသည်။ ဒါပေမယ့် ရေဓာတ်ခန်းခြောက်မှု များလွန်းရင်၊ အလယ်အလတ်အဆင့်နှင့်အထက် (သို့) ၃-၅ ရက်အတွင်း မသက်သာဘဲ၊ သို့မဟုတ် အဖျားကြီးခြင်း၊ ချမ်းတုန်ခြင်း၊ ဝမ်းချွဲ သို့မဟုတ် သွေးများကဲ့သို့သော အခြားလက္ခဏာများ ရှိခြင်း၊ ဆရာဝန်နှင့် ချက်ချင်းပြသရန် အကြံပြုထားသည်။ ထို့အပြင်၊ အသက် 65 နှစ်ကျော်သူများကဲ့သို့သော ဖြစ်နိုင်ချေမြင့်မားသော လူနာများတွင် နှလုံးရောဂါနှင့် လေဖြတ်ခြင်းကဲ့သို့သော အရင်းခံရောဂါများ ရှိနေပါသည်။ ကိုယ်ခံအား နှိမ်နှင်းဆေးတွေ သောက်ပါ။ သို့မဟုတ် ကိုယ်ဝန်ဆောင်အမျိုးသမီး ဆရာဝန်ဆီ ချက်ချင်းသွားပြသင့်ပါတယ်။ အလယ်အလတ် လက္ခဏာတွေ အရင်ပေါ်လာဖို့ စောင့်စရာမလိုပါဘူး။ ဤသည်မှာ ရောဂါပိုဆိုးလာခြင်း သို့မဟုတ် အလုပ်မလုပ်နိုင်သော သို့မဟုတ် အချင်းချင်း ဓါတ်ပြုနိုင်သည့် ဆေးဝါးအချို့ကို ရွေးချယ်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။ ဝမ်းပျက်ဝမ်းလျှောရောဂါကို အထူးပြုကုသသော ဆရာဝန် ဒေါက်တာ Phakhawat Thianpathi၊ အတွင်းလူနာ၊ အတွင်းဆေးဆေးခန်း ဘန်ကောက်ဆေးရုံ သင်ကိုယ်တိုင် ရက်ချိန်းယူရန် ဤနေရာကိုနှိပ်ပါ။ ဝမ်းလျှောရောဂါကို အထူးပြုကုသသော ဆေးရုံ အတွင်းဆေးဆေးခန်း ဘန်ကောက်ဆေးရုံကြီးသည် ပြင်းထန်ဝမ်းလျှောရောဂါ အဆင့်တိုင်းတွင် ကုသရန် အဆင်သင့်ဖြစ်သည်။ ကျွမ်းကျင်သော အထူးကုဆရာဝန်ဖြင့် အတွေ့အကြုံများစွာရှိသည်။ ဘက်စုံ စည်းကမ်းထိန်းသိမ်းရေးအဖွဲ့နှင့် သို့မှသာ လူနာများ ဖျားနာခြင်းမှ သက်သာရာရနိုင်ပြီး ကောင်းမွန်သော ဘဝနေထိုင်မှု ရရှိနိုင်မည်ဖြစ်သည်။
