ထိခိုက်ဒဏ်ရာ

နာလန်ပြန်ထူချိန်တွင် အစာအာဟာရ၏အခန်းကဏ္ဍ

Catabolism ဇီဝကမ္မဖြစ်စဉ်သည် ရှုပ်ထွေးသော မော်လီကျူးများကို သေးငယ်သော ယူနစ်များအဖြစ် ခွဲထုတ်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်အတွက် လိုအပ်သောစွမ်းအင်ကို ထုတ်လွှတ်ပေးသော ဇီဝဖြစ်စဉ် ဖြစ်သည်။  သွေးဆိပ်တက်ခြင်း၊ ပြင်းထန်သောထိခိုက်ဒဏ်ရာ၊ မီးလောင်ဒဏ်ရာ သို့မဟုတ် အခြားတစ်သျှူးအမျိုးအစားများထိခိုက်ဒဏ်ရာရခြင်းအစရှိသည့် ပြင်းထန်သောဖျားနာမှုသည် catabolic လမ်းကြောင်းများကို အကြီးအကျယ်နှောင့်ယှက်စေနိုင်ပြီး အသက်အန္တရာယ်ဖြစ်စေသည့် အခြေအနေများအထိ ဦးတည်နိုင်သည်။  

အပြင်းအထန်ဖျားနာခြင်းအတွက် အဓိက catabolic တုံ့ပြန်မှုသည် တစ်ကိုယ်လုံးရှိ ပရိုတင်းဓာတ်များ ဆုံးရှုံးမှုကြောင့်ဖြစ်ပြီး အဓိကအားဖြင့် ကြွက်သားပရိုတင်းများ ပြိုကွဲခြင်းနှင့်ခန္ဓာကိုယ်ထုထည်များ ဆုံးရှုံးခြင်းတို့ကို ထင်ဟပ်စေသည်။  ဆေးပညာလေ့လာချက်များအရ ပြင်းထန်သောမီးလောင်ဒဏ်ရာများသည် ဆက်တိုက်ရောင်ရမ်းသော hypercatabolic တုံ့ပြန်မှုကိုဖြစ်ပေါ်စေပြီး များသောအားဖြင့် လူနာများ၏ကြွက်သားထုထည်သည် ၁ ရက်လျှင် ၁ ကီလိုဂရမ်အထိ ဆုံးရှုံးနိုင်ကြောင်းညွှန်ပြသည်။ တစ်နေ့လျှင်  အခြားအရေးကြီးသောအခြေအနေများတွင် မီးလောင်ဒဏ်ရာများအပြင် လူနာများသည် ဒဏ်ရာရပြီးနောက် ပထမ ၇ – ၁၀ ရက်အတွင်း သိသိသာသာ ကြွက်သားဆုံးရှုံးမှုကို ခံစားရတတ်ပါသည်။  ကြွက်သားများ ပြတ်တောက်မှု ပိုများလာခြင်းကြောင့်ကြွက်သားများ အားနည်းခြင်း၊ ပင်ပန်းနွမ်းနယ်ခြင်း၊ လက်နှင့် ခြေထောက်များ လှုပ်ရှားရခက်ခဲခြင်းနှင့် အသက်ရှူလမ်းကြောင်းဆိုင်ရာ ကြွက်သားများ ချို့ယွင်းခြင်းကြောင့် အသက်ရှူရခက်ခဲခြင်းတို့ကို ဖြစ်စေသည်။  ထို့ကြောင့် လူနာ၏ ဘဝအရည်အသွေး သိသိသာသာ ကျဆင်းလာသည်။  အချိန်မီ လုံလောက်သောအာဟာရပံ့ပိုးမှုသည် ကြွက်သားဆုံးရှုံးမှုကို ကာကွယ်ရန်နှင့် ပြန်လည်ထူထောင်ရေးလုပ်ငန်းစဉ်ကို မြှင့်တင်ပေးရာတွင် အလုံးစုံရလဒ်များကို တိုးတက်ကောင်းမွန်စေရန် အဓိကအခန်းကဏ္ဍမှပါဝင်ပါသည်။

အထူးကြပ်မတ်ကုသဆောင်တွင် ကုသမှုများခံယူပြီးနောက် လူနာများသည် ကြွက်သားလုပ်ဆောင်ချက်များကို ကောင်းမွန်စေရန်နှင့် နောက်ထပ်ကြွက်သားဆုံးရှုံးမှုကို ကာကွယ်ရန် စွမ်းအင်နှင့် ပရိုတင်းပမာဏ တိုးလာရန်လိုအပ်ပါသည်။  ပြန်လည်ထူထောင်ရေးအဆင့်တွင် လိုအပ်သောစွမ်းအင်သည် အနားယူချိန်ထက် ၁.၇ ဆခန့် ပိုမိုမြင့်မားကြောင်း လက်တွေ့လေ့လာမှုများက ထောက်ပြထားသည်။ မကြာသေးမီက အာဟာရဆိုင်ရာ လမ်းညွှန်ချက်များ သို့မဟုတ် ပြင်းထန်သောနာမကျန်းမှုပြီးနောက် ပြန်လည်ထူထောင်ရေးအဆင့်တွင် အာဟာရထောက်ပံ့မှုအကြံပြုချက်များသည် အကျုံးမဝင်ပါ။ သို့သော် Minnesota ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုလေ့လာချက်မှအကြံပြုထားသည့်အတိုင်း တစ်နေ့တာစွမ်းအင်လိုအပ်ချက်မှာ ၃၀၀၀ မှ ၄၅၀၀ ကီလိုကယ်လိုရီရှိပြီး နေ့စဉ်ပရိုတင်းလိုအပ်ချက်မှာ ၁.၅ – ၂.၅ ဂရမ်/ကီလိုဂရမ် ဖြစ်သည်။ ခန္ဓာကိုယ်အလေးချိန်၊  (ကျန်းမာသန်စွမ်းသောသူများတွင် အစာရေစာ ပြတ်လပ်ပြီးနောက်) ကြွက်သားထုထည်ကို ထိန်းသိမ်းပြီး သန်မာစေရန်အတွက် ပြန်လည်နာလန်ထူကာလတွင် လူနာများသည် ၎င်းတို့၏ စွမ်းအင်နှင့် ပရိုတင်းဓာတ်ကြွယ်ဝသော အစားအစာများကို လပေါင်းများစွာ သို့မဟုတ် နှစ်များအထိ ပုံမှန်စားသုံးနိုင်ရပါမည်။

နာလန်ပြန်ထူချိန်ကာလတွင် လူနာများအတွက် စွမ်းအင်၊ ပရိုတင်းနှင့် အာဟာရဓာတ်များ လိုအပ်သည်။

စွမ်းအင်

ပြင်းထန်သောဖျားနာလူနာများတွင် အလွန်အမင်း အစာစားခြင်းနှင့် မလှုပ်ရှားနိုင်ခြင်းတို့ကြောင့် ခန္ဓာကိုယ်ပရိုတင်းနှင့် ခန္ဓာကိုယ်အလေးချိန် စုစုပေါင်းဆုံးရှုံးသွားစေသည်။  လူနာများသည် အထူးကြပ်မတ်ကုသဆောင်မှဆင်းပြီးနောက် ချက်ခြင်းကိုယ်အလေးချိန်ပြန်မတက်လာတတ်ပါ။  အဖြစ်များသော အကြောင်းရင်းများတွင် အချို့သောဆေးဝါးများကြောင့် အစာစားချင်စိတ် လျော့နည်းခြင်း၊ ပျို့အန်ခြင်း သို့မဟုတ် အော့အန်ခြင်းနှင့် ဝမ်းချုပ်ခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။  လူနာများသည် ကြွက်သားများတည်ဆောက်ရန်နှင့် ပြန်လည်ကောင်းမွန်လာချိန်တွင် ခန္ဓာကိုယ်အလေးချိန်တိုးလာရန်အတွက် လုံလောက်သောစွမ်းအင်ရရှိရန် အရေးကြီးပါသည်။

 ပြင်းထန်စွာ နာမကျန်းဖြစ်နေသော လူနာများသည် အသက်ရှူစက်များကို ဖယ်ရှားပြီးနောက် တစ်နေ့လျှင် ၇၀၀ ကီလိုကယ်လိုရီသာ စားသုံးနိုင်ပြီး စုစုပေါင်း ခန္ဓာကိုယ် လိုအပ်ချက်၏ ၅၀ ရာခိုင်နှုန်းအောက်သာ ရှိကြောင်း သိရသည်။  အချို့သောရောဂါများ သို့မဟုတ် အန္တရာယ်ရှိသော အခြေအနေများကြောင့် လူနာအများအပြားသည် အစာမာမာများကို မစားနိုင်တော့ဘဲ စွမ်းအင်မလုံလောက်မှုကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။  ဤလူနာများအတွက် အာဟာရဖြည့်အစားအစာ အစားထိုးအချိုရည်များသည် အခြားရွေးချယ်စရာများဖြစ်သည်။  ဤဖြည့်စွက်စာများကို ပုံမှန်အစားအစာ အတိုင်းအာဟာရဓာတ်များ၊ ဗီတာမင်နှင့် သတ္တုဓာတ်များ လုံလောက်သော ပမာဏရရှိစေရန် ဆေးပညာဖြင့် ဖော်စပ်ထားသည်။  အစားအစာ အစားထိုး ထုတ်ကုန်မျိုးစုံ ဥပမာ။  Neo-Mune®၊ Glucerna® နှင့်Boost Optimum® ကို လူနာများအတွက် ရွေးချယ်နိုင်ပါသည်။

ပရိုတင်း

အခြေခံအာဟာရလိုအပ်ချက်များ ပြည့်မီရန်၊ ပရိုတင်းအတွက် အကြံပြုထားသော နေ့စဉ်ပမာဏမှာ ခန္ဓာကိုယ်အလေးချိန် တစ်ကီလိုဂရမ်လျှင် ပရိုတင်း ၀.၈ မှ ၁.၀ ဂရမ်ဖြစ်သည်။  သို့သော် ပြင်းထန်သော ဒဏ်ရာများမှပြန်လည်ကောင်းမွန်လာစေရန် ဥပမာ  လောင်ကျွမ်းမှုဖြစ်စဉ်ကို သက်သာစေရန် ကယ်လိုရီနှင့် ပရိုတင်းဓာတ် ပိုမိုလိုအပ်ပြီး ခုခံအားစနစ်ကို မြှင့်တင်ပေးသည့်အပြင် ကြွက်သားဖွဲ့စည်းမှုနှင့် အရိုးအနာကျက်နှုန်းများကို အရှိန်မြှင့်ပေးသည်။  ဒဏ်ရာများရရှိပြီးနောက် ပြန်လည်ကောင်းမွန်လာစေရန် ခန္ဓာကိုယ်အလေးချိန် တစ်ကီလိုဂရမ်လျှင် ပရိုတင်း ၁.၅ – ၂.၅ ဂရမ် နေ့စဉ်စားသုံးရန် အကြံပြုထားသည်။  ဥပမာအားဖြင့် ၆၀ ကီလိုဂရမ်ရှိသော လူနာတစ်ဦးသည် တစ်နေ့လျှင် ပရိုတင်းဓာတ် ၉၀ မှ ၁၅၀ ဂရမ် လိုအပ်ပြီး ပရိုတင်းအရင်းအမြစ်များ စားသုံးမှုနှင့်ညီမျှသည်။ အသား၊ ငါးနှင့် ကြက်ဥ တစ်နေ့လျှင် ၂၅ – ၄၀ ဇွန်း။  အစာစားချင်စိတ် လျော့နည်းခြင်း ကြုံတွေ့နေရသော လူနာများတွင် ပင်မအစာနှင့် အဆာပြေ တစ်ခုစီအတွက် ပရိုတင်း အနည်းငယ်ကို ဖြည်းဖြည်းချင်း စားသုံးရန် အကြံပြုထားသည်။  ပရိုတင်းဓာတ်ကြွယ်ဝသော အစားအစာများမှာ ပေါင်းထားသောငါး၊ ကြက်ဥ၊ ကြက်သားနှင့် ဒိန်ချဉ်တို့ဖြစ်သည်။  သက်သတ်လွတ်စားသူများ အတွက် ပဲပိစပ်မှ ပရိုတင်းပမာဏများစွာရရှိနိုင်ပါသည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် ဗာဒံနို့သည် အာဟာရပြည့်ဝပြီး ကယ်လိုရီနည်းသောအချိုရည်ဖြစ်ပြီး လူကြိုက်များလာပါသည်။  မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ၊ နွားနို့ သို့မဟုတ် ပဲနို့ထက်စာလျှင် ပရိုတင်းဓာတ်နည်းပါးသည်။

ဗီတာမင် စီ နှင့် ဇင့်

ဗီတာမင်စီသည် ကော်လာဂျင်ဖွဲ့စည်းရာတွင် အရေးပါသောအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ပါသည်။  မီးလောင်ပြီးနောက်တွင် အရေပြားကော်လာဂျင်ပေါင်းစပ်မှုနှင့် အနာကျက်ခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်တွင် ကူညီပေးသည့် ဗီတာမင်စီသည် နေ့စဉ်လိုအပ်မှု တိုးလာကြောင်း လေ့လာမှုများအရ သိရသည်။  ဗီတာမင်စီ ပမာဏမြင့်မားစွာ ပါဝင်သောအစားအစာများမှာ လိမ္မော်သီး၊ စတော်ဘယ်ရီ၊ကီဝီ၊ အာလူး၊ ဘရိုကိုလီနှင့် ငရုတ်ကောင်းစသည်တို့ဖြစ်သည်။

ဇင့်သည် အမြှေးပါးပြုပြင်ခြင်း၊ oxidative stress၊ ရောင်ရမ်းခြင်းမှ အမာရွတ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်းအထိလုပ်ငန်းစဉ်အားလုံးကို ထိန်းညှိပေးသော မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော အာဟာရဓာတ်ဖြစ်သည်။  ဇင့်ဓာတ်များသောအစားအစာများမှာ အသား၊ ငါး၊ ဘဲသား၊ ကြက်သား၊ နို့နှင့် နို့ထွက်ပစ္စည်းများဖြစ်သည်။  ဇင့်ကို အစေ့အဆန်များ၊အစေ့အဆန်ခြောက်များ နှင့် အခွံမာသီးများတွင်လည်း တွေ့ရှိနိုင်သည်။

ဗီတာမင် ဒီ နှင့် ကယ်လ်စီယမ် 

ဗီတာမင် ဒီ နှင့် ကယ်လ်စီယမ် တို့သည် အရိုးများ အားကောင်းစေရန်အတွက် အရေးကြီးသော ဒြပ်စင်များဖြစ်သည်။  ဗီတာမင် ဒီ သည် အူလမ်းကြောင်းမှ ကယ်လ်စီယမ်နှင့် ဖော့စဖရပ်စ် စုပ်ယူမှုကို ကောင်းမွန်စေပြီးအရိုးဖွဲ့စည်းမှုကို ထိန်းညှိပေးသည့် ကယ်လ်စီယမ်ကို ကူညီပေးသည်။  အရိုးကျိုးသွားသောလူနာများသည် အရိုးဆက်ခြင်းလုပ်ငန်းစဉ်အတွက် လုံလောက်သော ဗီတာမင် ဒီ နှင့် ကယ်လ်စီယမ်ပမာဏကို ရရှိသင့်ပေသည်။  ကယ်လ်စီယမ်၏ အဓိကအရင်းအမြစ်များမှာ နို့၊ ဒိန်ချဉ်နှင့် ကယ်လ်စီယမ် ဖြည့်တင်းသော ပဲနို့တို့ ဖြစ်သည်။  အဆီထုတ်ထားတဲ့ နို့နှစ်ခွက်သည် ခန္ဓာကိုယ်အတွက် နေ့စဉ်လိုအပ်တဲ့ ကယ်လ်စီယမ်ကို လုံလောက်စွာ ပေးစွမ်းနိုင်ပါသည်။

ကယ်လ်စီယမ်အပြင် အရိုးသန်မာဖို့အတွက် ဗီတာမင် ဒီလည်း လိုအပ်ပါသည်။ ဗီတာမင် ဒီ မရှိလျှင် ခန္ဓာကိုယ်ကကယ်လ်စီယမ်ကို ထိထိရောက်ရောက် မစုပ်ယူနိုင်ပါ။  ဗီတာမင် ဒီကို နေရောင်ခြည်ကနေ ရရှိနိုင်ပါသည်။  ဗီတာမင် ဒီ မြင့်မားစွာ ပါဝင်သော အစားအစာများတွင် နို့နှင့် ငါးကြီးဆီ ပါဝင်ပါသည်။  ဒိန်ချဉ်အမျိုးအစားအချို့တွင် ဗီတာမင် ဒီ ပါ၀င်ပြီး အာဟာရဆိုင်ရာအချက်အလက်များကို အာဟာရတံဆိပ်များပေါ်တွင် သတိပြုမိနိုင်ပါသည်။

အမျှင်များ

ပြင်းထန်သော ဒဏ်ရာ သို့မဟုတ် ခွဲစိတ်မှုပြီးနောက် လူနာများအား နာကျင်မှု သက်သာစေရန် အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများ ပေးလေ့ရှိသည်။  ဝမ်းချုပ်ခြင်းသည် အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများ၏ အဖြစ်များသော ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတစ်ခုဖြစ်သည်။  opioid ဆေးဝါးများ (opioid ကြောင့်ဖြစ်ပေါ်စေသောဝမ်းချုပ်ခြင်း) ကိုအသုံးပြုပါက ပိုမိုမကြာခဏဖြစ်ပွားသည်။  အမျှင်ဓာတ် လုံလောက်စွာ စားသုံးခြင်း နှင့် ရေလုံလောက်စွာ သောက်သုံးခြင်းသည် ဝမ်းချုပ်ခြင်းကို သက်သာစေပါသည်။  သို့သော်လည်း လူနာများ ပြင်းထန်စွာဝမ်းချုပ်ခြင်း ခံစားရပါကအချို့သော ဝမ်းနုတ်ဆေး အမျိုးအစားများ ထပ်မံ လိုအပ်နိုင်ပါသည်။ အမျှင်ဓာတ်၏ရင်းမြစ်များမှာ အစေ့အဆန်များ၊ သစ်သီးများ၊ ဟင်းသီးဟင်းရွက်များ နှင့် ပဲများဖြစ်သည်။  တစ်နေ့လျှင် အကြံပြုထားသော ပမာဏမှာ ၃ – ၅ ပိုင်း (အသီးအနှံတစ်စိတ်တစ်ပိုင်းသည် ငှက်ပျောသီး ၁ လုံး၊ လိမ္မော်သီး ၁ လုံးနှင့် သင်္ဘောသီးမှည့် ၆ – ၈ စိတ်နှင့် ညီမျှသည်)။  ကျန်းမာရေးနှင့်ညီညွတ်သည့် စားသောက်မှုပုံစံရဲ့ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအနေဖြင့် တစ်နေ့ကိုဟင်းသီးဟင်းရွက် စားသုံးမှု ၄ ခွက်မှ ၆ ခွက်အထိ ပမာဏကို ထိန်းသိမ်းထားသင့်ပါတယ်။ ဇီးသီးနှင့် ဇီးဖျော်ရည်များသည် ဝမ်းချုပ်ခြင်းကို ကာကွယ်ပေးသော သဘာဝဝမ်းနုတ်ဆေးများဖြစ်သည်။ (ရေကို လုံလောက်စွာ သောက်သုံးရန် လိုအပ်သည်။)

လုံလောက်သောရေဓါတ်

ရေဓာတ်ခမ်းခြောက်ခြင်းသည် တက်ခြင်း၊ ဦးနှောက်ရောင်ရမ်းခြင်း၊ ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါချို့ယွင်းခြင်း၊ ရှော့ခ်ဖြစ်ပြီးသတိမေ့မြောခြင်းစသည့် ပြင်းထန်သော နောက်ဆက်တွဲပြဿနာများ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သည်။  ရေဓာတ်ခန်းခြောက်ရခြင်း အကြောင်းရင်းများတွင် မကြာခဏ ဝမ်းလျှောခြင်း၊ အော့အန်ခြင်း နှင့် ရေမလုံလောက်ခြင်းတို့ ပါဝင်ပါသည်။  ရေဓာတ်ခန်းခြောက်ခြင်းကို ညွှန်ပြသော လက္ခဏာများမှာ ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ ပျို့အန်ခြင်း၊ မူးဝေခြင်းသို့မဟုတ် ယိုင်နဲ့နဲ့ဖြစ်ခြင်း ပင်ပန်းနွမ်းနယ်ခြင်းနှင့် အားနည်းခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။  ရေဓာတ်ခန်းခြောက်မှုကိုရှောင်ရှားရန် တစ်နေ့လျှင် ရေ ၈ – ၁၀ ဖန်ခွက်သောက်ရန် အကြံပြုထားသည်။

---

 ကိုးကား–

• Zanten et al.၊ အာဟာရကုထုံးနှင့် အရေးကြီးသောဖျားနာမှု– အထူးကြပ်မတ်ကုသဆောင် (ICU) အတွက်လက်တွေ့လမ်းညွှန်ချက်၊ ICU နောက်ပိုင်းနှင့် ရေရှည်ပြန်လည်နာလန်ထခြင်းအဆင့်များ။  အရေးကြီးသောစောင့်ရှောက်မှု (2019) 23:368။
• Paul E. Wischmeyer ။  ဖျားနာခြင်း နှင့် ပြန်လည်ကောင်းမွန်လာစေရန် စနစ်တကျပြင်ဆင်ထားသော အာဟာရဆိုင်ရာ ကုထုံးများ ၊ ပြင်းထန်ဒဏ်ရာရလူနာများအားပြုစုစောင့်ရှောက်မှု (Crit Care) 2017;  21(Suppl 3): 316။